Sam biển được biết đến là một loại hải sản vô cùng quý và đắt đỏ. Sam biển có nhiều ở các vùng biển Quảng Ninh, Hải phòng,.. Tachypleus tridentatus và Carcinos corpius rotundicauda là những loại sam biển thường gặp nhất ở nước ta. Chúng sống chủ yếu ở các dải cát và sống thành từng đôi từng cặp. Sam biển có 6 đôi chân và 4 cái mắt. Thời gian từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm là thời điểm sam biển đẻ nhiều trứng. Đây là loài hải sản có giá trị vô cùng lớn và có chứa nhiều chất dinh dưỡng.
Sam biển phải được sơ chế cẩn thận trước khi nấu
Mỗi cặp sam đẻ nhiều trứng từ tháng 4 đến tháng 7, tháng 8 và sau khi đẻ trứng, con sam cái sẽ bò đi nơi khác. Nếu đánh bắt đúng mùa thì sam cái sẽ có rất nhiều trứng. Sam cái có kích thước lớn hơn sam đực. Một con sam cái thường nặng từ 1,5 – 3kg, có khi nặng hơn. Còn sam đực nhỏ hơn một nửa, chỉ từ 1 – 2kg. Tuy nhiên, việc đánh bắt sam khá khó. Sam chỉ sống được khoảng 3 ngày khi rời khỏi biển nên không phải thực khách nào cũng có cơ hội được thưởng thức món ngon trứ danh này.
Chính vì vậy người làm cần phải rất cẩn thận. Cả một con sam chỉ lấy riêng phần bụng và phần trứng, tránh không để ruột và gan sam bị vỡ. Sau khi đã được sơ chế hoàn chỉnh, sam có thể trở thành nguyên liệu của rất nhiều món hấp dẫn và bổ dưỡng như chân sam xào chua ngọt, gỏi sam, sam xào sả ớt, trứng sam chiên giòn, sụn sam nướng, sam bao bột rán, sam xào miến… món nào ăn cũng đều hấp dẫn.
Món ăn về sam thì nổi bật nhất là sam trứng nướng. Khi nướng sam chuyển màu từ xanh sang vàng là lúc nó đã chín, lúc này người của quán sẽ dùng kéo cắt quanh mép phần thân đầu, lột lớp áo giáp phía dưới để lộ ra bọng trứng vàng ươm như trứng cá tầm để thưởng thức.
Mức giá dao động tùy từng thời điểm
Tùy theo thời điểm mà giá thành của sam cũng khác nhau. Sam được bán theo đôi, mỗi đôi có giá dao động từ 500.000 – 1.000.000 đồng. Với những đôi sam nhẹ cân, không đúng mùa, thịt không thơm ngon bằng chính vụ thì giá thành rẻ hơn, chỉ vài trăm ngàn đồng.
Vì khó đánh bắt, không sống được lâu lại kỳ công chế biến nên sam chỉ xuất hiện trong thực đơn ở một số nhà hàng. Nhiều thực khách muốn thưởng thức sam đành chấp nhận di chuyển hàng trăm cây số về vùng biển Hải Phòng, Quảng Ninh để “mục sở thị” những món ăn lạ miệng từ sam.
Ngoài là một loại hải sản ngon có tiếng, máu sam còn rất có giá trị, nhất là trong y học. Hơn 600.000 con sam đã được đánh bắt mỗi năm trong suốt mùa sinh sản; và đóng góp khoảng 30% lượng máu của chúng cho các cơ sở chuyên khoa đặc biệt ở Mỹ và châu Á. Mỗi một ga lông máu sam trị giá 60.000 USD khiến cho ngành công nghiệp máu sam trên bình diện toàn cầu đạt giá trị 50 triệu USD/năm.
Máu của loài sam đặc biệt ngay từ ngoại hình; bởi thay vì màu đỏ như của con người hay đại đa số các loài động vật khác; máu sam lại mang màu xanh dương nhạt. Nguồn gốc của màu sắc khác thường này đến từ nguyên tố đồng; có trong thành phần máu của chúng (trong khi con người có máu đỏ là do chứa sắt).
Truyền thuyết về sam biển
Sam – một loại hải sản quý giá của biển cả, là món ngon đặc sản Hạ Long không thể bỏ lỡ. Với những giá trị cao mà sam biển mang lại, cùng nhiều chất dinh dưỡng cho mọi người. Loại hải sản sống trong tự nhiên, chưa nuôi trồng được, khi đánh bắt lên bờ chỉ sống được không quá ba ngày. Để bắt được sam biển không phải ra biển là bắt được, người dân phải tính con nước và định ngày ra khơi.
Sam biển phổ biển ở vùng biển, vùng vịnh của Quảng Ninh đặc biệt là Quảng Yên. Từ câu nói tương truyền trong dân gian: “Dính lấy nhau như sam” nên bắt sam biển người ta sẽ hạn chế bắt lẻ. Chúng thường đi theo đôi nên khi bắt được một con người ta thường thả đi. Sam biển không khó tìm như Sá Sùng nhưng lại rất khó chế biến. Để có được những món sam ngon phải có kỹ năng và là người đi biển lâu năm mới được. Mùa Sam ở Quảng Ninh kéo dài từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch hàng năm.
Từ câu nói lưu truyền trong dân gian mà người ta nhắc đến truyền thuyết ý nghĩa của sam biển. Con đực và con cái thường đi với nhau; con đực nằm trên lưng con cái và chỉ nhỏ bằng nửa con cái. Những cặp đôi sam biển cứ quấn quýt lấy nhau không rời. Dù cho có mưa gió bão bùng nơi vịnh biển cũng khó làm chúng tách rời. Chính vì vậy câu thành ngữ nổi tiếng được người ta truyền tai nhau.